รวมเรื่องน่ารู้เทศกาลกินเจ 2564 ถือศีลกินผัก อิ่มบุญทั่วไทย

เทศกาลกินเจหรือเทศกาลถือศีลกินผัก มีเป็นประจำในทุก ๆ ปี เพื่อเป็นรักษาศีล 8 ทั้งกายวาจา และใจ ละเว้นจากการกินเนื้อสัตว์ ซึ่งหมายถึงเป็นการละเว้นจากการเบียดเบียนชีวิตอื่นนั่นเอง การกินเจจึงเป็นทั้งการทำบุญ ทำทาน และการรักษาศีลไปพร้อม ๆ กัน ตามตำนานเล่าขานกันว่าการกินเจเป็นประเพณีความเชื่อในแบบลัทธิเต๋า และพุทธศาสนานิกายมหายาน ได้เริ่มขึ้นเมื่อประมาณกว่า 400 ปีมาแล้ว เพื่อสอนให้ชาวพุทธได้รู้จักละเว้นการฆ่าสัตว์ งดการทำบาป และเป็นการสักการะบูชาเจ้าแม่กวนอิม รวมไปถึงเทพเจ้าที่คนจีนเคารพนับถืออีก 9 องค์ แต่ตำนานเรื่องเล่าเกี่ยวเทศกาลกินเจนั้นก็มีมากมายหลายตำนานด้วยกัน วันนี้เราจึงได้รวบรวมเรื่องน่ารู้ เทศกาลกินเจ 2563 ถือศีลกินผัก อิ่มบุญทั่วไทยมาฝากกัน

1. เทศกาลกินเจประวัติและความเป็นมา

เจในภาษาจีนตามพุทธศาสนานิกายมหายานแต่เดิมนั้นมีหมายความว่า การกินอาหารก่อนเที่ยงวัน ซึ่งเป็นการรักษาอุโบสถศีล หรือการรักษาศีล 8 โดยให้งดเว้นการกินอาหารหลังเวลาเที่ยงวันไปแล้ว แต่ศาสนาพุทธ นิกายมหายาน การรักษาอุโบสถศีลหมายถึงการไม่กินเนื้อสัตว์เช่นเดียวกันด้วย เช่นเดียวกับการเรียกผู้ที่ไม่กินเนื้อสัตว์ทั้ง 3 มื้อ ก็เลยเรียกว่ากินเจด้วยนั่นเอง และไม่ใช่เพียงแต่งดเนื้อสัตว์เพียงอย่างเดียว ต้องควบคู่ไปกับการปฏิบัติตนถือศีลอันดีงาม ด้วยความบริสุทธิ์ทั้งกาย วาจา ใจ

เทศกาลกินเจนั้นชาวจีนเรียกกันว่า เก้าอ๊วงเจ หรือกิ้วอ๊วงเจ ซึ่งแปลว่า เจเดือน 9 มีกำหนดทั้งสิ้น 9 วัน โดยให้ยึดถือเอาวันตามจันทรคติ คือเริ่มต้นตั้งแต่วันขึ้น 1 ค่ำ จนถึงขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9 ตามปฏิทินจีนของทุกปี รวมแล้ว 9 วัน 9 คืน เทศกาลกินเจนั้นตรงกับเดือน 11 ของไทย หรือเดือนตุลาคมตามปีปฏิทินสากล และคำว่าเก้าอ๊วง หรือกิ้วอ๊วงนั้นก็แปลว่า เทพเจ้า 9 องค์ ที่คนจีนเคารพนับถือและเป็นที่มาของประเพณีกินเจ

2. เทศกาลกินเจในประเทศไทยเริ่มต้นที่ไหน

คนไทยรู้จักการกินเจเป็นครั้งแรก ในยุคที่คนจีนจากมณฑลฮกเกี้ยนได้เดินทางเข้ามาอยู่อาศัย และปักหลักทำมาหากินในประเทศไทยที่ตำบลกะทู้ จังหวัดภูเก็ต เป็นจำนวนมาก เนื่องจากตำบลกะทู้นั้นอุดมสมบรูณ์ไปด้วยแร่ดีบุก ทำให้เกิดการอพยพเข้ามาเพื่อทำเหมืองแร่ดีบุก คนจีนจากมณฑลฮกเกี้ยนกลุ่มนี้ จึงได้นำเอาประเพณีกินเจ กินผัก เข้ามาในประเทศไทยด้วย ซึ่งเป็นประเพณีที่ได้รับอิทธิพลมาจากลัทธิเต๋า ที่มีความเชื่อความศรัทธาเรื่องของเทพเจ้าประจำตระกูล หรือเทพเจ้าประจำหมู่บ้าน เช่น เทวดาฟ้าดิน รวมทั้งเซียนต่าง ๆ เมื่อมีเหตุเภทภัยก็มีการแก้เคล็ด โดยการเชิญเทพเจ้าแต่ละพระองค์ที่เคารพนับถือ มาบูชากราบไหว้เพื่อให้คุ้มครอง พร้อมกับการถือศีลภาวนา กินผักงดกินเนื้อสัตว์ทุกชนิดไปด้วย โดยมักจะกินเจ 9 วัน เพราะถือว่าเป็นการบูชาเทพเจ้าทั้ง 9 ที่เชื่อว่าจะลงมารับเคราะห์ หรือเภทภัยต่าง ๆ แทน

ปัจจุบันจังหวัดภูเก็ตมีชุมชนชาวไทยเชื้อสายจีนอยู่มากมาย และยังยึดมั่นในเทศกาลกินเจถือศีลกินผัก ในช่วงเทศกาลกินเจนั้นจะมีคนที่ร่วมการกินเจใส่ชุดขาว และมีประเพณีการแห่ขบวนเทพเจ้าของแต่ละศาลเจ้าไปรอบเมือง คนที่เคารพศรัทธาจะตั้งโต๊ะจัดของเซ่นไหว้บูชาหน้าบ้าน รอรับการมาเยือนของขบวนแห่พระของแต่ละศาลเจ้า เพื่อสักการะกราบไหว้บูชา โดยขบวนแห่แต่ละศาลนั้นจะมีทั้งคนแบกเกี้ยว คนเป็นม้าทรง ที่จะแสดงอิทธิฤทธิ์ต่าง ๆ ให้เห็นถึงพลังอำนาจปาฏิหาริย์ของเทพเจ้าแต่ละองค์ เช่น เอาเหล็กแหลมเจาะใบหน้า ลำตัว เอามีดกรีดลิ้น ซึ่งหากเจ้าลงมาประทับทรงร่างแล้ว ก็สามารถต้านทานความเจ็บปวดต่าง ๆ ได้นั่นเอง ในประเทศไทยก็มีเทศกาลกินเจที่มีชื่อเสียงหลายจังหวัด โดยเฉพาะในพื้นที่ทางภาคใต้ เช่น เทศกาลกินเจถือศีลกินผัก จังหวัดภูเก็ต เทศกาลเจ จังหวัดตรัง และเทศกาลกินเจ อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ส่วนเทศกาลกินเจพื้นที่อื่น ๆ ที่มีชื่อเสียง เช่น เทศกาลกินเจ จังหวัดสมุทรสาคร เทศกาลกินเจ เมืองพัทยา เทศกาลกินเจ เขตประเวศ กรุงเทพมหานคร

3. ควรปฏิบัติตัวอย่างไรในช่วงเทศกาลกินเจ

ล้างท้องก่อนกินเจ 1-2 วัน เพื่อชำระล้างเนื้อสัตว์ หรืออาหารคาว ที่ตกค้างในร่างกายออกให้หมด
งดเว้นเนื้อสัตว์ เครื่องปรุงรสผลิตภัณฑ์ที่ทำมาจากสัตว์ หรือทำอันตรายต่อสัตว์
งด นม เนย หรือน้ำมัน ที่ทำมาจากสัตว์
เว้นอาหารรสจัดต่าง ๆ เช่น อาหารรสเผ็ดมาก เค็มมาก เปรี้ยวมาก หวานมาก
งดผักกลิ่นฉุน 5 ชนิด คือ กระเทียม หัวหอมทุกชนิด (หอมแดง หอมขาว ต้นหอม) หลักเกียว (กระเทียมโทน) กุยช่าย ใบยาสูบ รวมทั้งผักและเครื่องเทศที่มีกลิ่นฉุนรุนแรง
งดดื่มสุราและของมึนเมาทุกชนิด รวมทั้งบุหรี่
ปฏิบัติตนยึดมั่นรักษาศีล ทั้งกาย วาจา ใจ
รักษาอารมณ์ให้บริสุทธิ์ สงบ สุขุม ไม่ฉุนเฉียว ไม่โมโหง่าย
ทำบุญ ทำทาน
นุ่งขาว ห่มขาว

4. ประโยชน์ของการกินเจ

เทศกาลกินเจถือศีลกินผักในปัจจุบันนั้นได้รับการยอมรับกันว่า นอกจากคุณค่าทางจิตใจที่ได้จากการถือศีลบำเพ็ญตนแล้ว คุณค่าของการกินผักในปริมาณที่มากขึ้นในช่วงเวลาเทศกาลกินเจ ก็ส่งผลดีต่อสุขภาพด้วยเช่นเดียวกัน เพราะการงดกินเนื้อสัตว์จะช่วยให้กระเพาะอาหารได้พัก จากการทำงานหนักในการย่อย และการกินผักนั้นยังเป็นการเสริมสร้างวิตามิน เข้าไปซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของร่างกาย การกินเจอย่างถูกหลักวิธีสามารถใช้อาหาร เช่น ข้าวกล้องแทนข้าวขาว โปรตีนเกษตรแทนเนื้อสัตว์ ผักสด เห็ดต่าง ๆ ถั่วนานาชนิด ธัญพืช เต้าหู้ ฟองเต้าหู้ ฯลฯ ซึ่งการกินอาหารเหล่านี้ ร่างกายยังจะได้รับสารอาหารที่มีคุณค่า และมีประโยชน์ต่อร่างกายอย่างครบถ้วน เช่นเดียวกับการกินเนื้อสัตว์ทั่วไป

5. กินเจกับกินมังสวิรัติต่างกันอย่างไร

เทศกาลกินเจที่เป็นการถือศีลกินผักนั้น หลายคนยังสับสนว่า กินเจกับกินมังสวิรัติก็งดกินผัก งดกินเนื้อสัตว์ เครื่องปรุงรส และผลิตภัณฑ์ที่ทำมาจากสัตว์เหมือนกัน แล้วมีความแตกต่างกันอย่างไร การกินเจแตกต่างจากการกินมังสวิรัติ ตรงที่การกินเจนั้นงดเว้นการกินผักที่มีกลิ่นฉุน 5 ชนิด ด้วย ได้แก่ กระเทียมและหัวหอมทุกชนิด กุยช่าย ใบยาสูบ หลักเกียว หรือกระเทียมโทน และการกินเจนั้นถือหลักปฏิบัติทางจิตใจ ทำจิตใจให้บริสุทธิ์ควบคู่กันไปด้วย ซึ่งจะตรงกับความหมายของตัวอักษรจีนบนธงเจที่หมายความถึง ปราศจากการทำลายชีวิต และปราศจากของที่มีกลิ่นคาวนั่นเอง

เทศกาลกินเจในประเทศไทยจัดขึ้นเป็นประจำในทุกปี พอถึงช่วงเทศกาลกินเจ เราจะเห็นธงเจสีเหลืองตัวอักษรสีแดงแขวนหรือปักอยู่โดยทั่วไป โดยเฉพาะตามร้านอาหาร ซึ่งจะใช้สีเหลืองเป็นตัวแทนทางศาสนา และสีแดงเป็นสีมงคลของคนเชื้อสายจีน เทศกาลกินเจถือศีลกินผักนั้นเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน นอกจากจะเป็นการชำระร่างกายด้วยการงดกินเนื้อสัตว์ งดการเบียดเบียน ยังเป็นการถือศีลภาวนาชำระจิตใจให้สะอาดไปพร้อม ๆ กัน ใครที่ถือศีลกินเจก็จะมีจิตใจที่สดใสงดงามและอิ่มบุญไปด้วยกัน