เรื่องต้องรู้เกี่ยวกับการไหว้เจ้าที่ตามความเชื่อของคนไทย

การ “ไหว้เจ้าที่” เป็นความเชื่อของคนไทยที่อยู่คู่กันมานาน โดยนับเป็นความเชื่อทางจิตใจอย่างหนึ่งว่า ก่อนทำสิ่งต่าง ๆ หากไหว้เจ้าที่เจ้าทางในพื้นที่บริเวณนั้นก็จะช่วยให้ทุกอย่างออกมาราบรื่น ไม่มีปัญหาหรือความขัดข้องอันใดตามมาภายหลัง บทความนี้จึงอยากพาไปแนะนำเกี่ยวกับเรื่องที่ต้องรู้เมื่อจะกราบไหว้เจ้าที่เจ้าทางเพื่อการปฏิบัติอย่างถูกต้อง

1. การไหว้เจ้าที่

จริงๆ แล้วการไหว้เจ้าที่ไม่ได้มีกำหนดตายตัวว่าจะต้องไหว้ในช่วงเวลาใด แต่คนส่วนใหญ่มักนิยมไหว้ในช่วงเช้าด้วยความเชื่อว่าเป็นช่วงเวลาที่ดี ซึ่งขั้นตอนการไหว้ในกรณีมีศาลเจ้าที่ให้ทำความสะอาดศาลให้สะอาดก่อนทุกครั้ง จากนั้นทำธูป 5 ดอก และของไหว้อื่น ๆ อาทิ อาหารคาว-หวาน, น้ำเปล่า, ผลไม้, และพวงมาลัยสด มากราบไหว้ด้วยบทสวดคาถาไหว้เจ้าที่ ถ้าหากใครไหว้ทุกวันแนะนำว่าต้องเปลี่ยนอาหารบ่อย ๆ ด้วย

2. เจ้าที่กับศาลพระภูมิ

ยังมีคนสงสัยกันมากพอสมควรว่า ระหว่างเจ้าที่กับศาลพระภูมิเหมือนหรือต่างกันอย่างไร ซึ่งจะขออธิบายให้เข้าใจกันอย่างชัดเจนดังนี้ เจ้าที่ เป็นดวงวิญญาณของเจ้าที่เจ้าทางในพื้นที่บริเวณนั้น ๆ อดีตอาจเคยเป็นเจ้าของมาก่อนหรือตอนยังมีชีวิตอยู่ผูกพันกับพื้นที่ดังกล่าวมาก ๆ จึงยังคงดูแลปกป้องไม่ให้เกิดเรื่องร้าย ๆ ขึ้นกับคนที่อยู่อาศัย ทั้งนี้เจ้าที่ยังแยกได้ 2 ประเภทคือ เจ้าที่แท้ (เจ้าของที่เดิมจริง ๆ) และ เจ้าที่จร (วิญญาณเร่ร่อน) ขณะที่ศาลพระภูมิ เป็นพื้นที่สำหรับเทวดา เทพมงคลที่คอยดูแลปกป้องบ้านเรือนให้มีแต่ความสงบสุขร่มเย็น ยิ่งถ้ากราบไหว้ประจำจะช่วยเพิ่มโชคลาภ เพิ่มความเป็นสิริมงคลแก่บ้านและคนในครอบครัวด้วย

3. ไหว้ตี่จู่เอี้ย

คนไทยเชื้อสายจีนจะมีความเชื่อเรื่องการไหว้ตี่จู่เอี้ย เพราะถือว่านี่คือเทพประจำบ้านผู้คอยปกป้อง ดูแลให้บ้านมีแต่ความสุข ความปลอดภัย ซึ่งการไหว้ตี่จู่เอี้ยแยกออกเป็น 2 แบบ คือ 

• การไหว้ประจำ (ไหว้ทั่วไป) จะมีธูป 7 ดอก จัดเครื่องดื่มเป็นชุดน้ำชา 5 ถ้วยและน้ำเปล่า 3 ถ้วย พร้อมกับกระดาษไหว้อีก 1 ชุด โดยให้เริ่มด้วยการจุดธูปไหว้เจ้าที่ของบ้าน ขอสิ่งดี ๆ แล้วปักธูปลงกระถาง นำชุดกระดาษไปเผาบริเวณถังหน้าบ้าน ข้อสำคัญอย่าเกลี่ยขี้เถ้า ต้องรอให้ไฟมอดดับไปเอง
• การไหว้ตามวันพระจีน จะเพิ่มของไหว้เป็นส้ม 5 ลูก และขนมกุยช่ายสีแดง ไหว้แบบเดียวกับการไหว้ประจำวัน เพิ่มเติมคือให้จุดธูปไหว้เจ้าที่หน้าบ้านด้วย หลังปักธูปให้รอสักครู่จากนั้นจึงลาของไหว้กับกระดาษ

4. ไหว้เจ้าที่กลางแจ้ง

หากบ้านไหนไม่ได้ตั้งศาลเจ้าที่เอาไว้ แต่ก็อยากไหว้เพื่อทำความเคารพและขอให้สิ่งดี ๆ เข้ามาในครอบครัว แนะนำให้ไหว้กลางแจ้ง เริ่มจากมองหาโต๊ะขนาดกำลังพอดีไม่เล็กหรือใหญ่เกินไป ตั้งบริเวณหน้าบ้าน หันหน้าเข้าไปทางตัวบ้าน (แต่บางคนจะตั้งโต๊ะไหว้กลางบ้านก็ได้) วางกระถางธูปและของไหว้ต่าง ๆ ลงบนโต๊ะ จากนั้นก็ไหว้ตามวิธีหรือบทสวดปกติได้เลย

5. ของไหว้เจ้าที่

ของไหว้เจ้าที่ที่ควรต้องมีโดยเฉพาะการไหว้ในวันพระใหญ่หรือวันสำคัญหลัก ๆ ประกอบไปด้วย เทวรูป/องค์เจ้าที่หรือแท่นบูชา, กระถางธูป, เครื่องหอมต่าง ๆ , ข้าวสวย (มีช้อนหรือตะเกียบด้วย), น้ำสะอาด, น้ำชาหรือเหล้า, อาคารคาวต่าง ๆ , ผลไม้, และขนมหวาน สำหรับคนไทยเชื้อสายจีนต้องมี กระดาษเงินกระดาษทองและพวงมาลัยหรือดอกไม้เพิ่มเติมด้วย ทั้งนี้สิ่งของต่าง ๆ ควรเป็นไปตามกำลังทรัพย์ของผู้ไหว้

6. ของคาวของหวาน

เชื่อว่ายังมีคนจำนวนไม่น้อยที่กังวลเกี่ยวกับของคาวของหวานที่จะใช้ในการไหว้เจ้าที่ แนะนำว่าไม่ต้องตระเตรียมให้วุ่นวายจนเกินไป เพียงเน้นของคาวของหวานที่เหมาะสมกับกำลังทรัพย์ของตนเอง สำหรับของคาวนั้นสิ่งสำคัญที่ห้ามลืมเด็ดขาดคือ ข้าว ส่วนของหวานจะไหว้ด้วยอะไรก็ได้ แต่ควรเพิ่มเติมผลไม้เข้าไปด้วย เท่านี้ก็ทำให้อาหารที่ใช้ไหว้เจ้าที่ครบถ้วน ไม่ต้องตัดสินใจยากว่าเลือกเมนูไหนดี

7. ไหว้เจ้าที่ก่อนสร้างบ้าน

พิธีนี้จะเรียกว่า “พิธีกรุงพาลี” เป็นการขออนุญาตและขอขมากับเจ้าที่เจ้าทาง เจ้าแม่ธรณี ในบริเวณที่จะปลูกสร้างบ้าน สร้างความเป็นมงคลให้กับครอบครัว สิ่งของที่ใช้ไหว้ทั่วไปคือ ข้าวสุก, ขนมต้มขาว, ขนมต้มแดง, กล้วยน้ำว้าสุก, ข้าวตอก, ดอกไม้ ธูป เทียน, และหมากพลู เมื่อกราบไหว้เสร็จเรียบร้อยให้นำ ข้าวตอก, งาดิบ, และถั่วเขียว โปรยลงดินอีกครั้งเพื่อให้เจ้าที่ปกป้องคุ้มครองด้วย

8. ไหว้เจ้าที่ให้ร่ำรวย

ความร่ำรวยใคร ๆ ก็ชอบ การไหว้เจ้าที่เพื่อให้ร่ำรวยมีหลักง่าย ๆ คือ เวลาในการไหว้สำคัญ ควรเลือกเวลาตั้งแต่ 08.30–10.09 น. ของไหว้ประกอบไปด้วย พวงมาลัย/ดอกไม้หอม, ผลไม้ 5 ชนิด, น้ำสะอาด, ธูป และเทียน การวางโต๊ะไหว้ให้วางบริเวณหน้าบ้านหรือดาดฟ้าเพื่อไม่ให้มีสิ่งใดมาบดบัง จากนั้นรอให้ธูปดับสนิทจึงนำของต่าง ๆ ที่ไหว้ไปบริจาคเป็นทาน อย่าเก็บไว้รับประทานเองเด็ดขาด

 
การทำสิ่งที่ช่วยให้สบายใจอย่าง “ไหว้เจ้าที่” จะสร้างความรู้สึกที่ดีต่อตนเองและครอบครัวให้มีชีวิตร่มเย็นเป็นสุข เมื่อจิตสบายกายก็มีกำลังในการทำสิ่งต่างๆ ต่อไปด้วยนั่นเอง